De overgang: hoe zit dat nou?

Rondom de levensfase die we aanduiden met ‘de overgang’ spelen vaak veel vragen. Hoe weet je of je in de overgang bent? (Tip: doe onze zelftest “Ben ik in de overgang?”) Moet je daar een medische test voor doen of is dat juist onzin? Wat gebeurt er eigenlijk in je lichaam waardóór je in de overgang komt? Wat zijn de eerste symptomen en klachten, welke fases in de overgang kan je onderscheiden en hoe lang duren deze fases? En hoe weet je hoe ver je in de overgang bent?

In dit artikel leggen wij het je precies uit.

Wat is de overgang eigenlijk?

Vaak wordt het woord ‘menopauze’ gebruikt als men het heeft over de overgang. Maar de overgang en de menopauze zijn niet hetzelfde.

De menopauze is het moment van de laatste menstruatie: in Nederland ligt de gemiddelde leeftijd hiervan op 51,4 jaar.

De overgang is de periode rondom de menopauze en gaat gepaard met grote hormonale veranderingen. Je lichaam gaat van de vruchtbare fase naar de onvruchtbare fase.

Dit is een heel proces. Je merkt deze veranderingen aan je menstruatiepatroon (dat eerst onregelmatig wordt en uiteindelijk stopt) en aan overgangsklachten die HEEL divers kunnen zijn).

“Vroeger werden we niet oud genoeg om in de overgang te komen”

Interessant detail is dat we vroeger niet zo oud werden en dus nooit in de overgang kwamen.

Tegenwoordig brengen we echter een groot deel van ons leven door in de zogeheten ‘postmenopauzale fase’. Reden genoeg om er alles van te weten, niet?

Wat gebeurt er in je lichaam tijdens de overgang?

De overgang heeft alles te maken met het opraken van de hoeveelheid eicellen in je eierstokken.

Je wordt als vrouw geboren met je hele voorraad eitjes. Vanaf dat je menstrueert springt er elke maand een eitje. Als de voorraad eitjes op gaat raken, kom je in de overgang.

Je lichaam wil echter nog zo lang mogelijk vruchtbaar zijn en zet alles op alles om toch nog wat eitjes te laten rijpen. Dat geeft flinke hormoonschommelingen en dat kan je merken als vrouw.

Je wordt als vrouw geboren met een eindige voorraad eitjes

Uiteindelijk breekt het moment aan dat de eitjes echt op zijn. De hormoonspiegels worden dan steeds lager. Dit proces duurt een paar jaar en je lichaam moet zich hieraan aanpassen. Vandaar dat je klachten kan hebben in deze periode.

Uiteindelijk wordt een nieuw evenwicht gevonden en dan zullen de meeste symptomen overgaan.

Maar er zijn klachten die juist ontstaan tijdens de overgang en die op latere leeftijd problemen kunnen geven, goed om daarvan op de hoogte te zijn als vrouw!

“In de overgang staan vooral de hormonen FSH, oestrogeen en progesteron in de spotlights. Dit zijn de hormonen die bij de vruchtbaarheid een rol spelen.”

Welke hormonen spelen een rol bij de overgang?

We schrijven nu al een paar keer over hormoonspiegels. Maar over welke hormonen hebben we het nu precies?

In de overgang staan vooral de hormonen FSH, oestrogeen en progesteron in de spotlights. Dit zijn de hormonen die bij de vruchtbaarheid een rol spelen.

• FSH (follikelstimulerend hormoon): stimuleert de eicelrijping en oestrogeenproductie in eierstokken
• LH (luteïniserend hormoon): stimuleert de eisprong
• Oestrogeen: wordt gemaakt in de eierstokken en stimuleert onder andere de groei van het baarmoederslijmvlies.
• Progesteron: wordt gevormd vanaf de eisprong en werkt stabiliserend op het baarmoederslijmvlies. Geen ovulatie? Geen progesteron.

De geslachtshormoonhuishouding van de vrouw

Al vanaf je 40^e jaar rijpen de eitjes die je nog hebt steeds moeilijker en daardoor gaan de FSH en LH-spiegels al omhoog. Het lichaam zet alle zeilen bij om toch elke maand een eitje te laten rijpen namelijk. Deze FSH en LH-spiegels blijven daarna de rest van je leven hoog.

Progesteron- en oestrogeenspiegels volgen een ander mechanisme.

De progesteronspiegel daalt al snel aan het begin van de overgang wanneer het lichaam het niet meer lukt om elke maand een eisprong te creëren (ondanks de hoge FSH en LH-spiegels). En we schreven al: geen eisprong, geen progesteron.

De oestrogeenspiegel is in het begin van de overgang juist nog relatief hoog. We spreken dan van oestrogeendominantie. Dit kan specifieke overgangsklachten geven maar ook andere zaken verergeren zoals PMS en endometriose.

“Vrouwen krijgen in de overgang vaak een buikje. Dit is een manier van het lichaam om vanuit buikvet oestrogeen aan te maken.”

Langzaamaan rijpen er steeds minder tot geen eitjes meer en dan neemt ook de oestrogeenproductie vanuit de eierstokken definitief af. Oestrogeen wordt dan alleen nog gemaakt uit testosteron in je buikvet.

Vandaar dat vrouwen in de overgang een buikje krijgen, zo zorgt je lichaam voor toch nog wat oestrogeen 😊.

Hoe ontstaan overgangsklachten?

Overgangsverschijnselen komen voornamelijk door de schommelingen in de hormoonspiegels en vervolgens door de definitieve afname van de oestrogeen- en progesteronspiegels waaraan het lichaam moet gaan wennen.

Oestrogeen heeft heel veel functies in je héle lichaam. Daarom kent de overgang echt heel veel verschillende symptomen.

Oestrogeen stimuleert bijvoorbeeld de haargroei en houdt je huid stevig en soepel.

Oestrogeen houdt ook je slijmvliezen in stand: je kan zodoende last krijgen van een droge vagina in de overgang maar ook gewrichtsklachten worden hiermee in verband gebracht.

Verder houdt oestrogeen je botten gezond en beschermt je hart en bloedvaten. Het wegvallen van oestrogeen heeft dus nogal wat gevolgen!

Wanneer de oestrogeenproductie door de eierstokken gestopt is, werkt je lichaam toe naar een nieuw evenwicht. Daardoor nemen veel overgangsklachten weer af na een paar jaar. Dit geldt echter niet voor alle klachten.

Vaginale droogheid blijft bijvoorbeeld bestaan. Opvliegers verdwijnen bij de meeste vrouwen maar helaas blijft een klein deel er altijd last van houden.

Ook goed om eens bij stil te staan zijn de lange termijn risico’s van oestrogeenafname; deze blijven voor de rest van je leven. Denk hierbij aan botgezondheid en hart- en vaatziektes.

“De meeste overgangsverschijnselen verdwijnen uiteindelijk. Maar de overgang heeft wel permanente gevolgen voor bijvoorbeeld je botten en je hebt een verhoogd risico op hart- en vaatziektes.”

Ben ik in de overgang?

Hoe weet je of je in de overgang bent? Veel vrouwen denken dat je een medische test kan of moet doen om te bepalen of je in de overgang zit.

Helaas bestaat deze (nog) niet. Of je in de overgang zit wordt bepaald aan de hand van je menstruatiepatroon in combinatie met je leeftijd en je symptomen. Hierover lees je meer verderop in dit artikel.

Er is wel iets wat je kan bepalen in je bloed. In de overgang is de FSH-spiegel in je bloed erg hoog. Je zou dus denken: waarom wordt die niet even standaard geprikt? Dat komt omdat dit niet zoveel zegt.

Na je 40^e wordt de FSH-spiegel bij alle vrouwen al hoog terwijl je dan nog gewoon ongesteld bent. En deze blijft hoog als je niet meer menstrueert.

Testen van je FSH-spiegel zegt in veel gevallen niet zo veel

Toch wordt de FSH-spiegel wel eens geprikt. Bijvoorbeeld als je heel jong bent (jonger dan 40) en al niet meer menstrueert. Dan kan een verhoogde FSH-spiegel een indicatie geven of je in de overgang zit.

Maar als je 45 plus bent is deze bloedtest zoals gezegd niet van veel waarde want de FSH-spiegel wordt na je 40e eigenlijk altijd al hoog.

Hoelang duurt de overgang?

Ja dit is een moeilijke vraag. Het varieert enorm van vrouw tot vrouw.

Gemiddeld zijn vrouwen 47,5 jaar als de cyclus onregelmatig wordt. Het duurt dan gemiddeld 4 jaar tot de laatste menstruatie (menopauze). Klachten gaan wel vaak door nadat de laatste menstruatie geweest is.

De periode waarin symptomen optreden is heel variabel.

Zo zijn er vrouwen die nooit klachten hebben en er zijn vrouwen waarbij de klachten al beginnen voordat de cyclus onregelmatig wordt en waarbij de klachten voortduren tot ver in de postmenopauze.

De meeste klachten worden echter gemeld in de periode rondom de menopauze (jaren ervoor en erna).

Wat wel duidelijk is, is dat de overgang jaren in beslag neemt!

“De overgang duurt jaren en dit varieert van vrouw tot vrouw.”

Wat zijn de eerste symptomen van de overgang?

Het eerste duidelijk merkbare symptoom van de overgang is voor de meeste vrouwen een onregelmatige menstruatiecyclus.

Maar let op: al voordat de cyclus zo onregelmatig wordt zijn de hormoonspiegels al aan het veranderen dus je kan echt al klachten hebben in de periode hieraan voorafgaand.

Vrouwen denken er vaak dan niet aan echter omdat de menstruatiecyclus de overgang niet verraadt zeg maar.

Welke fases zijn er in de overgang? En hoe weet je hoe ver je bent in de overgang?

Wist je dat er meerdere fases in de overgang van jouw vruchtbare levensfase naar de onvruchtbare levensfase te onderscheiden zijn?

Elke fase heeft haar eigen symptomen; zo kan je bepalen hoe ver je in de overgang bent.

Men onderscheidt vier verschillende fases:

• Premenopauze,
• Perimenopauze,
• Menopauze,
• Postmenopauze,

De term ‘menopauze’ wordt ook vaak gebruikt als een overkoepelende benaming van de laatste 3 fases maar dat is niet correct eigenlijk zoals je hebt gelezen.

Er zijn verschillende hormonale fases in het leven van de vrouw

Premenopauze

Je zou kunnen zeggen dat de premenopauze de fase is vanaf je eerste menstruatie totdat je eitjes niet meer elke maand springen.

In het einde van deze fase (na je 40^e) wordt het rijpen van de eitjes al wat moeilijker. Het lichaam moet meer moeite doen om elke maand een eitje te laten springen.

De hersenen gaan de eierstokken daarom al opzwepen door extra hormoon ernaar toe te sturen. De FSH-spiegel stijgt maar de menstruatie blijft elke maand gewoon komen.

Je kan al wel klachten krijgen doordat de hormoonspiegels aan het veranderen zijn zoals prikkelbaar zijn en stemmingswisselingen. Vrouwen denken dan niet aan de overgang omdat het menstruatiepatroon niet veranderd is.

Kenmerken van je cyclus in de pre-menopauze

• Deze is regelmatig, soms net iets korter als je aan het einde van de premenopauze bent (1 of 2 dagen).

Klachten tegen het einde van de premenopauze

• Heb je last van PMS? Dan kan dit verergeren.
• Hoofdpijn kan vaker optreden.
• De hoge FSH-spiegels kunnen je prikkelbaar en onrustig maken.
• Slecht slapen. Dit wordt gemiddeld gemeld vanaf 4 jaar voor de laatste menstruatie en kan daarom al aanwezig zijn in deze fase.

Perimenopauze

De perimenopauze is de fase waarin de menstruaties onregelmatig worden en uiteindelijk uitblijven. Deze fase eindigt één jaar na de menopauze (de laatste menstruatie).

Gemiddeld zijn vrouwen 47,5 jaar als de cyclus onregelmatig wordt. En het duurt gemiddeld 4 jaar voordat de menstruaties definitief stoppen.

De hormoonspiegels wisselen heel erg in deze periode. Het lichaam is alles in het werk aan het stellen om nog eitjes te laten rijpen. Dit resulteert in het begin van deze fase vaak tot relatief hoge oestrogeenspiegels ten opzichte van de progesteronspiegels – er is steeds vaker geen eisprong – wat gepaard gaat met allerlei klachten.

“Als de eitjes op zijn zal de oestrogeenspiegel dalen wat een groot effect heeft op tal van lichaamsprocessen.”

Uiteindelijk zijn de eitjes echt op en blijft de menstruatie voor altijd weg. De eierstokken maken nu geen oestrogeen meer aan.

Het gevolg is dat de oestrogeenspiegel vanaf nu echt gaat dalen en het lichaam een nieuw evenwicht zal moeten gaan zoeken om hiermee om te gaan: oestrogeen speelt namelijk een grote rol in tal van lichaamsprocessen zoals we hebben gezien.

Kenmerken van je cyclus in de perimenopauze

• Typisch onregelmatige cyclus: steeds minder vaak eisprong waardoor er geen menstruatie is.
• De onregelmatigheid wordt in het begin van de perimenopauze gekenmerkt door een wat langere cyclus (meer dan 7 dagen verschil ten opzichte van normaal) en later worden er steeds meer menstruaties overgeslagen.
• De menstruaties kunnen gepaard gaan met hevig bloedverlies en ook heel langdurig zijn. Zes weken lang menstrueren, 11 maanden niet en dan weer heel erg. Het kan allemaal in deze fase.

In de perimenopauze treden typische klachten op zoals opvliegers

Klachten in de perimenopauze

• Deze nemen toe ten opzichte van de premenopauze.
• Typische overgangsklachten als opvliegers en vaginale droogte.
• Atypische overgangsklachten zoals stemmingswisselingen, concentratieproblemen en slecht slapen.

Menopauze

Alhoewel de term ‘menopauze’ vaak ook wordt gebruikt als een overkoepelende benaming van de laatste 3 levensfases, beslaat de menopauze strikt genomen slechts één dag: die van je laatste menstruatie. Gemiddeld is een vrouw in Nederland dan 51,4 jaar.

Pas nadat je 12 maanden niet meer ongesteld bent geweest kan je dit moment met zekerheid duiden. Voor vrouwen zonder baarmoeder is deze dag niet vast te stellen.

Het is dan überhaupt moeilijker te bepalen wanneer je in de overgang gekomen bent. Op grond van symptomen wordt dat meestal geschat.

“De menopauze is de dag van je laatste menstruatie.”

Postmenopauze

Dit is de rest van je leven na de menopauze. Er zijn geen eitjes meer en de eierstokken maken dan ook geen oestrogeen meer. Je bent in deze fase nooit meer ongesteld.

De jaren na het uitblijven van de menstruatie kan je nog steeds klachten hebben omdat je lichaam zo moet wennen aan de lagere oestrogeenlevels. Uiteindelijk went je lichaam aan de nieuwe situatie en vallen de klachten weg – voor de meeste maar niet alle vrouwen.

De oestrogeenspiegel gaat schommelend naar beneden dus klachten nemen stapsgewijs af. Opvliegers komen bijvoorbeeld het meeste voor tussen één jaar voor en één jaar na menopauze. Daarna neemt het af.

Vijf jaar na de menopauze zegt slechts nog 10% van de vrouwen opvliegers te hebben.

Kenmerken van je cyclus in de postmenopauze

• Geen menstruaties meer.

Klachten in de postmenopauze

• Het begin van de postmenopauze overlapt met het einde van de perimenopauze en symptomen komen dus daarmee overeen.
• Een aantal symptomen zal daarna aanhouden; denk aan vaginale droogheid en aan huidveroudering. Denk ook aan de achteruitgang van botgezondheid en een verhoogd risico op hart- en vaatziektes.
• Slaapproblemen: deze worden het meest gemeld 4 jaar vóór de laatste menstruatie tot 7 jaar hierna.

De meeste vrouwen hebben 5 jaar na de menopauze geen klachten meer als opvliegers en stemmingswisselingen. Heb jij dat wel? Zoek dan hulp want je hoeft niet met klachten te blijven lopen!

Hulp zoeken in überhaupt een goed idee als je klachten hebt want zoals je ziet in deze opsomming beslaat de overgang jaren. Zonde om deze jaren te laten overschaduwen door (heftige) klachten!

De overgang creëert een verhoogd risico op hart- en vaatziektes. Goed om hierbij stil te staan!

Komen mannen ook in de overgang?

Bij vrouwen neemt de oestrogeenspiegel in 10 jaar met 80% af. Bij mannen daalt de testosteronspiegel naarmate ze ouder worden. Dit gaat vanaf hun 30e met 1% per jaar.

Op hun 75e hebben zij nog 65% van het testosteronlevel dat zij hadden op hun 30e. Mannen ervaren dus een heel geleidelijke afname en hebben zodoende minder vaak klachten gerelateerd aan hun ‘overgang’.

“Mannen beleven hun eigen versie van de overgang. Maar deze is veel meer geleidelijk en minder drastisch dan die bij vrouwen.”

Conclusie

De overgang is het proces van het lichaam van vruchtbaar zijn naar onvruchtbaarheid en behelst ook de klachten die hiermee gepaard gaan.

De daling van het hormoon oestrogeen staat centraal hierin en dat heeft vele merkbare – en niet direct merkbare – gevolgen voor het vrouwenlichaam.

De overgang kan een heftige periode zijn voor vrouwen en gezien het feit dat het meerdere jaren in beslag neemt willen wij iedereen op het hart drukken niet met klachten te blijven lopen. Er is echt van alles aan te doen.

“Veranderingen in leefstijl en gebruik van de juiste middelen en supplementen om je lichaam meer ‘overgangsbestendig’ te maken, kunnen een groot verschil maken.”

Veranderingen in leefstijl en gebruik van de juiste middelen en supplementen om je lichaam meer ‘overgangsbestendig’ te maken, kunnen een groot verschil maken.

Om deze reden bieden wij een breed assortiment met hormoonvrije producten voor allerlei overgangsklachten. Benieuwd? Kijk eens in onze shop.

En in sommige gevallen is hormoontherapie een heel goede route. Wil je daar alles over weten lees dan ons blog ‘hormoontherapie, ja of nee?‘

Ook kan je bijvoorbeeld een afspraak maken met een overgangsconsulent. Deze kan je helpen om jouw overgang in kaart te brengen en een oplossing te vinden voor jouw klachten. Benieuwd wat een overgangsconsulente precies kan betekenen voor je? Kijk dan op www.deovergangsspecialist.nl.

Dat je klachten krijgt is verklaarbaar. Dat je de klachten maar moet accepteren omdat het erbij zouden horen vinden wij zeker niet!

P.S. Om erachter te komen of je in de overgang bent, hebben wij een gratis online test ontwikkeld. Aan de hand van 9 vragen ontvang je direct tips en advies specifiek voor jou. Aanrader! Doe hier de test ‘Ben ik in de overgang?’.

Artikel delen op social media?