Uit steeds meer wetenschappelijk onderzoek blijkt dat antioxidanten goed zijn voor de gezondheid van de mens. Maar wat zijn antioxidanten nu precies? Wat kunnen zij betekenen voor je gezondheid? En welke antioxidant heeft effecten op menopauzeklachten? Lees hier alles over in dit uitgebreide artikel.

In dit artikel

Wat zijn antioxidanten?

Letterlijk betekent antioxidant ‘tegen oxidatie’. Antioxidanten zijn stoffen die in staat zijn zogeheten ‘vrije radicalen’ (zie hieronder) uit te schakelen. Antioxidanten zijn bijvoorbeeld bepaalde vitamines, mineralen, enzymen en andere voedingsstoffen.

Antioxidanten zijn belangrijk voor onze gezondheid want ze zorgen ervoor dat vrije radicalen geen schade aanrichten in ons lichaam door deze te inactiveren.

Vrije radicalen … wat zijn dat?

Vrije radicalen zijn kleine stoffen in ons lichaam. Het zijn grof gezegd zuurstofbevattende bijproducten van onze stofwisseling. Een mens heeft de hele dag energie nodig. Die verkrijgen we door te eten én door adem te halen. Om voedingsstoffen uiteindelijk tot energie te verbranden gebruiken we immers zuurstof.

De meeste energie wordt geproduceerd in de mitochondriën, de energiecentrales gelegen in onze cellen. In de mitochondriën vindt een ingewikkeld chemisch proces plaats waarbij koolhydraten, vetten en eiwitten worden verbrand onder invloed van zuurstof.

Hierbij komt energie vrij en bijvoorbeeld koolstofdioxide dat je weer uitademt. Er komen ook stoffen vrij die we vrije radicalen noemen; het zijn reactieve zuurstofverbindingen die heel instabiel zijn.

Vrije radicalen vormen zich constant. Ze ontstaan bij de normale stofwisseling, maar ook bij roken en bij het zonnen. Verder kunnen bij bepaalde ziekten veel vrije radicalen worden gevormd, zoals bij ontstekingsreacties. Kortom ons lichaam staat continue bloot aan deze radicalen.

Belangrijk om te begrijpen is dat vrije radicalen in een kleine hoeveelheid een nuttige functie in het lichaam hebben. Ze doden bacteriën en hebben zo een beschermende functie. Maar zijn het er te veel dan spreken we van oxidatieve stress wat schade kan veroorzaken aan het lichaam.

Te veel vrije radicalen leidt tot oxidatieve stress met mogelijk schade voor je lichaam

Vrije radicalen zijn instabiele stoffen die ernaar streven weer stabiel te worden en dat doen ze door te reageren met andere stoffen. We noemen dit oxidatie (letterlijk: ‘verbinding met zuurstof’).

Een te hoge productie van radicalen en/ of te lage spiegels van antioxidanten leidt tot oxidatieve stress. Vrije radicalen worden hierbij niet voldoende geïnactiveerd en gaan ongecontroleerd reacties aan met celstructuren. Ze maken niet alleen meer de ziekte verwekkers onschadelijk maar ook gezonde cellen. Hierdoor kan schade ontstaan aan weefsels met uiteenlopende gevolgen. Huidveroudering is er één van.

In het dagelijks leven kennen we oxidatie van het roesten van ijzer bijvoorbeeld: zuurstof gaat een reactie aan met ijzer waardoor roest ontstaat. En als je een appel open snijdt en even laat liggen wordt deze bruin. Ook dit is een voorbeeld van oxidatie. Het zuur worden van wijn is ook te wijten aan (een trage) oxidatie van de alcohol.

In het menselijk lichaam vindt je hele leven oxidatie plaats. We kunnen niet zonder zuurstof maar ervaren ook negatieve gevolgen ervan. Wij roesten dus eigenlijk heel langzaam weg. Antioxidanten hebben hier een dempende werking in.

Hoe ontstaat oxidatieve stress?

Zoals uitgelegd worden vrije radicalen gevormd in ons lichaam zelf. En daarnaast staan we ook door invloeden van buitenaf bloot aan vrije radicalen.

Oxidatieve stress kan bijvoorbeeld ontstaan door roken: je ademt direct vrije radicalen in.

Ook kan het ontstaan door overmatig alcoholgebruik. Alcohol speelt een rol in het ontstaan van oxidatieve stress doordat het op verschillende manieren het ontstaan van vrije radicalen bevordert en de afgifte van antioxidanten beperkt.

Andere veroorzakers van oxidatieve stress zijn medicijngebruik, lichamelijke of psychische stress, te lange blootstelling aan de zon, luchtvervuiling, intensief sporten of overgewicht.

Hoe kan ik iets doen aan oxidatieve stress?

Om oxidatie tegen te gaan moet je ervoor zorgen dat je genoeg antioxidanten in je lichaam hebt.

Antioxidanten zijn in staat het overschot van vrije radicalen in het lichaam te neutraliseren en gaan zo de schadelijke werking van zuurstof tegen. Daarmee worden onze cellen en weefsels beschermd tegen aantasting (officiële claim European Food Safety Authority).

Verschillende bronnen voorzien in verschillende anti-oxidanten

Antioxidanten is een verzamelnaam net zoals ‘medicijnen’ een verzamelnaam is: elk antioxidant heeft zijn eigen specifieke werking. Je hebt enzymatische antioxidanten en niet-enzymatische antioxidanten.

Enzymatische anti-oxidanten worden door het lichaam zelf aangemaakt, bijvoorbeeld in de vorm van glutathion en ubiquinon.

Niet-enzymatische anti-oxidanten halen we uit supplementen of uit voedsel. Zo zitten groente en fruit vol antioxidanten. Denk vooral aan bessen en noten maar ook aan chocolade.

In welk voedsel zitten welke antioxidanten?

De niet-enzymatische antioxidanten (de niet-lichaamseigen varianten) zijn er in verschillende varianten. Denk bijvoorbeeld aan:

Vitaminen: vitamine C, vitamine E, vitamine K
Mineralen: selenium, zink, mangaan
Proteïnen: alfa-liponzuur, Cysteïne, Glutathion
Enzymen: co-Enzym Q10
Fytonutriënten: groene thee, kurkuma, ginkgo biloba

Polyfenolen zijn een andere groep van antioxidanten die je uit voeding haalt en voorkomt in planten. Je kan 3 klassen onderscheiden binnen de polyfenolen:

Flavonoïden in 3 klassen:
- Flavonoïden (bijvoorbeeld uit citrusvruchten, thee).
- Proanthocyanidinen (OPC) (bijvoorbeeld uit druivenpitten). Zij behoren tot de meest krachtige natuurlijke antioxidanten. Ook versterken OPC’s de activiteit van vitamine C en vitamine E. Een voorbeeld van een OPC is Pycnogenol, verkrijgbaar in onze webshop.
- Anthocyanides (bijvoorbeeld uit rode druiven).
Taninen
Liginen

Verschillende antioxidanten, verschillende werking

Het is erg goed om gevarieerd te eten: elk voedingsmiddel bevat andere voedingsstoffen en dus andere vormen van anti-oxidanten. Deze kunnen water- of vetoplosbaar zijn, of beide. Dit bepaalt op welke plek in je lichaam de antioxidant zijn werking uit kan voeren (buiten de cel of erin).

Een paar voorbeelden:

Vitamine E. Omdat het uitsluitend in vet oplosbaar is heeft het de unieke taak om de cel membranen te beschermen tegen beschadigingen door vrije radicalen.

Vitamine C is, in tegenstelling tot vitamine E, oplosbaar in water. Het maakt vrije radicalen in een waterige omgeving, zoals binnen in je cellen, onschadelijk. Vitamine C werkt samen met vitamine E om vrije radicalen onschadelijk te maken en bovendien heractiveert vitamine C de verminderde (stabiele) vorm van vitamine E.

Selenium. Dit sporen-element vormt het actieve deel van verschillende oxidatieremmende enzymen.

Het antioxidante aminozuur glutathion zit bijvoorbeeld in asperges. Dit aminozuur repareert geöxideerd DNA, degradeert geoxideerd eiwit en vernietigt geoxideerde lipiden.

Hoe weet ik of een antioxidant effectief kan zijn?

Hoeveel antioxidanten ergens in zitten en hoe sterk de werkzaamheid is, is afhankelijk van meerdere factoren. De soort antioxidant, de teeltomstandigheden, hoe lang je het bewaart, hoe je het bewaart en de bereidingswijze.

Met de ORAC-waarde (Oxygen Radical Absorbance Capacity) kun je de antioxidantwaarde van voeding uitdrukken. Hoe hoger de ORAC-waarde, hoe effectiever een voedingsmiddel radicalen kan neutraliseren. De ORAC-waarde van een product staat soms op de verpakking vermeld.

Omdat er zoveel soorten antioxidanten zijn is het lastig om ze met elkaar te vergelijken. Daarom is er één veelvoorkomende soort – vitamine E – als referentiepunt genomen. Een ORAC waarde van 1 staat gelijk aan 0,1 gram vitamine E.

Het is uit wetenschappelijk onderzoek gebleken dat ongeveer 3.000 ORAC de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid is.

Zó kies je een goed antioxidanten-supplement om je te ondersteunen tijdens de overgang

Als je op zoek bent naar een antioxidanten-supplement om je te ondersteunen bij overgangsverschijnselen, kies dan voor een supplement dat goed verdragen wordt, waar studies van beschikbaar zijn, dat een hoge ORAC waarde heeft en is samengesteld op basis van gestandaardiseerd extract.

Pycnogenol in de Horphag-variant voldoet aan al deze eisen en wordt niet voor niets de super-antioxidant genoemd en de ‘beauty pill’. Pycnogenol is ook met positief resultaat onderzocht bij menopauzeklachten.

Benieuwd naar de rol van antioxidanten bij het vertragen van huidveroudering? Lees hier meer.